Met de camper naar Toscane

Giro di Toscana - van Siena naar Arezzo

Toscane: iedereen kent de beroemde midden-Italiaanse regio aan de Tyrrheense Zee. Alleen al de naam roept beelden op van een heuvelachtig, al eeuwen geleden in cultuur gebracht landschap met wijn- en olijfgaarden, statige rijen cipressen en prachtige oude stadjes in terracottakleur. Als vakantiebestemming raakte Toscane in de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw ‘in’. Niet in het minst omdat de regio in die tijd in Italië bekendstond als een links bolwerk. Daar maakte je thuis goede sier mee in ‘rode’ bastions als de faculteit of het studentencafé.

Een herinnering. September 1974: mijn eerste college kunstgeschiedenis. De diaprojector klikt en op het projectiescherm verschijnt een beeld dat ik nog niet eerder zag. Het is de domkoepel van Brunelleschi in Florence: het begin van de renaissance, die zich van hieruit over Europa zou verspreiden en het einde van de middeleeuwen zou markeren. Een paar jaar later maak ik mijn eerste reis naar Toscane, zie ik de fameuze bouwwerken uit de colleges in het echt en ben ik verkocht. Het is het begin van een tot op de dag van vandaag durende liefde voor dit deel van Italië.

Mooiste plein ter wereld?

Maar Florence laten we in dit verhaal verder buiten beschouwing, evenals het tamelijk sterk geïndustrialiseerde dal van de Arno tussen Florence en Pisa in het noorden van Toscane. We gaan namelijk zuidelijker in Toscane op bezoek in enkele van de bekendste Toscaanse stadjes en rijden bovendien op deze route door echt Toscaanse landschappen.

Onze reis begint in Siena. ‘Het mooiste plein ter wereld’, zo wordt de Piazza del Campo, twee keer per jaar het decor van de fameuze Palio, vaak genoemd. Het plein met het eraan oprijzende Palazzo Pubblico met de hoge Torre del Mangia is net als de prachtige gotische dom van Siena een uiting van de enorme rijkdom die deze aartsrivaal van Florence in de 13e en 14e eeuw vergaarde. In die tijd werd Siena bestuurd door een Raad van Negen, en het is daarom dat de schelpvormige Piazza del Campo in negen vakken is verdeeld. Ook de indeling van de stad in contrade (wijken), die elkaar bij de Palio bestrijden, gaat terug tot de middeleeuwen. In tegenstelling tot het geometrisch aangelegde Florence is Siena een echt middeleeuwse stad met een wirwar van straatjes, waar het door de hoogteverschillen niet altijd gemakkelijk is je te oriënteren. Maar misschien moet je hier ook maar gewoon ronddwalen en jezelf laten verrassen.

Tarottuin en gestapelde huizen

Je volgt vanuit Siena de SP73bis in de richting van Grosseto tot je na ruim 30 km kunt afslaan naar de SP441 richting Follonica/Massa Marittima. Links van deze weg ligt na 2 km de indrukwekkende ruïne van de in de 13e eeuw gestichte abdij van San Galgano. Een stop waard is ook Massa Marittima, dat je na 35 km bereikt. Dit ingetogen, op een heuvel gelegen stadje heeft een juweel van een plein met middeleeuwse palazzi en de in de 14e eeuw voltooide dom.

Door de streek Maremma rijd je over de SR439 verder in de richting van Follonica, maar na 15 km neem je de snelweg E80 richting Grosseto (45 km). Na het passeren van deze stad loopt deze weg dicht langs het natuurpark van de Maremma, dat een bezoek waard is om zijn unieke kustlandschap, waar prachtige wandelingen kunnen worden gemaakt. Vervolgens passeer je het door enkele landtongen met het vasteland verbonden schiereiland Monte Argentario met de bezienswaardige plaatsen Porto Santo Stefano en Porto Ercole. Maar we rijden nog iets verder door tot vlak voor de grens met de regio Lazio. Hier brengt de afrit Chiarone je naar de Giardino dei Tarocchi, een heel bijzondere, kleurrijke beeldentuin die het levenswerk is van de Frans-Amerikaanse kunstenares Niki de Saint Phalle (1930-2002).

Van hieraf rijd je vervolgens over de SP101 en de SR74 naar Pitigliano. De route voert door het fraaie binnenland van de Maremma, een agrarisch gebied met weidse, zachtglooiende landschappen. Hoewel de afstandsborden aangeven dat je Pitigliano steeds dichter nadert, is er niets te zien dat op een stadje lijkt. Totdat het vlak voor een scherpe bocht ineens in volle glorie rechts van je ligt. De huizen zijn gestapeld op de loodrechte wanden van een grote tufsteenrots, waardoor het van een afstandje lijkt alsof ze in de rotswand zijn uitgehakt. Een bijzondere aanblik. En als je hier toch bent, mag je Sovana, ietsje noordelijker, zeker niet overslaan, een verstild dorp waar de tijd sinds de middeleeuwen lijkt te hebben stilgestaan.

Ideale stad voor een paus

Over de SR2 rijd je van Pitigliano naar Pienza, een afstand van ongeveer 70 km. Wat ooit een onbeduidend dorp was, werd in de 15e eeuw in opdracht van de hier geboren paus Pius II een op de tekentafel van de in die tijd vermaarde architect Bernardo Rossellino ontworpen ideale stad in renaissancestijl. Door het overlijden van zowel paus als architect, in 1464, zijn de plannen weliswaar nooit helemaal gerealiseerd, maar wat er in Pienza te zien is, is al zeer de moeite waard. En dan het landschap rond het stadje: het Val d’Orcia, Toscaanser dan Toscaans. En wist je trouwens dat de lekkerste pecorino (schapenkaas) van Italië uit Pienza komt?

Wijnliefhebbers zullen vast een kijkje willen nemen in het van de Brunello bekende Montalcino, 22 km ten westen van Pienza. Dat is de omweg waard, evenals het er vlakbij gelegen klooster Sant’Antimo met een van de best bewaarde romaanse kloosterkerken in Italië.

Van Pienza is het 15 km naar Montepulciano, ook alweer zo’n droom van een stadje: een lange hoofdstraat met fraaie oude palazzi, winkeltjes met streekproducten, het in 1868 geopende Caffè Poliziano met zijn prachtige interieur, ijssalons, enoteca’s en cantine (wijnhandels) waar je de fameuze Vino Nobile di Montepulciano kunt proeven (en liefst ook kopen). Dan een zijstraatje dat steil omhoogklimt naar Montepulciano’s hart, de Piazza Grande, omgeven door juwelen van gebouwen: het op het Palazzo Vecchio in Florence lijkende stadhuis, de dom en een aantal fraaie renaissancepaleizen. De toren van het Palazzo Comunale kun je beklimmen voor een adembenemend 360 graden-panorama over Montepulciano en zijn omgeving, dat reikt tot het hemelsbreed op 25 km afstand gelegen Lago Trasimeno in Umbrië.

De droom van ‘Ik vertrek’

Cortona ligt 30 km ten noordoosten van Montepulciano. Het werd in de jaren 90 bekend door een boek van de Amerikaanse Frances Mayes. In Under the Tuscan Sun (Ned. Een huis in Toscane) beschreef zij op romantische, of beter geromantiseerde, wijze de door velen gekoesterde droom – die niet zelden een nachtmerrie bleek te zijn, kijk maar eens naar het programma Ik vertrek – van het kopen en restaureren van een huis in Italië. Cortona’s mooie centro storico ligt hoog. Je zit hier bijna op de grens met de regio Umbrië, en ook van hieraf kun je het Umbrische Lago Trasimeno in de verte zien liggen.

Van Cortona is het 30 km naar Arezzo. Hier wacht aan het einde van de route een verrassing in de vorm van misschien wel de mooiste renaissancefresco’s die er bestaan: die van Piero della Francesca in de kerk van de franciscanen waarop de legende van het heilig kruis is afgebeeld. En Arezzo’s centrale plein Piazza Grande met de opvallende achterkant van de kerk Pieve di Santa Maria ‘kent iedereen’ als het onvergetelijke decor van het eerste deel van Roberto Benigni’s Oscarwinnende film La vita è bella. En Toscane is beslist ook bella. Daarvan zul je na deze reis zeker overtuigd zijn.

Tekst: Geert van Leeuwen, foto's 123RF